Dieta po operacji, dieta pooperacyjna – co jeść?
Dieta zalecana pacjentkom po operacji to dieta łatwostrawna. Co to oznacza, jak powinna wyglądać dieta po zabiegu, tego wszystkiego dowiesz się z poniższego artykułu. Wiem, że dla wielu z Was to ciężki czas, ale żywienie zarówno przed jak i po operacji ma ogromny wpływ na tempo powrotu do zdrowia i efekty leczenia operacyjnego, dlatego szczególnie w tym okresie zadbaj o odpowiednią dietę.
Artykuł pisany z myślą o operacji endometriozy, ale w odniesieniu do innych operacji ginekologicznych, zalecenia nie różnią się.
Najpowszechniejszą metodą leczenia endometriozy jest laparoskopia, czyli chirurgiczny zabieg usuwania ognisk endometriozy z zajętych chorobą miejsc. Laparoskopia to dziś jeden z mniej inwazyjnych zabiegów operacyjnych, o czym świadczy sam fakt, że pacjentka może opuścić szpital już kolejnego dnia po zabiegu. Poza krótką hospitalizacją, zaletami operacji laparoskopowych są: mniejsza inwazyjność i uraz operacyjny, szybszy powrót perystaltyki jelit, mniejsze pooperacyjne dolegliwości bólowe i znacznie szybszy powrót do żywienia doustnego.
Dieta po operacji – co jeść po zabiegu?
Nie ma zbyt wiele informacji na temat diety w okresie pooperacyjnym, a podstawowe zalecenie widywane na wypisach ze szpitala to dieta lekkostrawna lub łatwostrawna, choć w rzeczywistości nawet wielu z lekarzy nie wie, jakie są założenia tej diety.
Niezmiernie ważne jest, aby wesprzeć osłabiony zabiegiem organizm. Dieta po operacji powinna być skomponowana tak, aby dostarczyć odpowiednich ilości energii, białka, składników mineralnych i witamin. Pozwoli to zapobiec niedożywieniu lub nawet zwiększyć twoją masę ciała. Kaloryczność diety w okresie rekonwalescencji powinna być taka jak przed operacją lub zwiększona nawet o 50 % u pacjentów wyniszczonych i gorączkujących. To bardzo ważne, aby dieta pokrywała zapotrzebowanie kaloryczne, aby zapobiec niedożywieniu. Co więcej, aby organizm wykorzystywał białko do odbudowy w procesie gojenia ran, konieczne jest zapewnienie odpowiedniej ilości kalorii, aby zapobiec wykorzystaniu go przez organizm jako źródło energii.
Niedożywienie u osoby chorej wiąże się z:
- osłabieniem siły mięśniowej i sprawności ruchowej
- gorszym funkcjonowaniem układu pokarmowego i zwiększonym ryzykiem występowania biegunek i niedoborów pokarmowych
- osłabieniem odporności
- opóźnionym gojeniem ran pooperacyjnych
- zaburzeniami gospodarki wodno-elektrolitowej
- zaburzeniami pracy układu oddechowego i sercowo-naczyniowego.
Prawidłowo zbilansowana dieta pozwoli Ci też dostarczyć składników koniecznych w procesie gojenia ran – kluczowe będzie tu m.in. białko i zawarty w nim aminokwas arginina, kwasy tłuszczowe omega-3, cynk, witamina C, A i E oraz selen.
Kiedy można zacząć jeść po operacji?
Według najnowszych standardów jak najszybsze przywrócenie diety doustnej po zabiegu jest jednym z kluczowych elementów współczesnej opieki okołooperacyjnej i wiąże się z takimi korzyściami jak zmniejszenie liczby powikłań infekcyjnych czy przyspieszenie powrotu perystaltyki.
To, kiedy wrócisz do diety doustnej jest kwestią indywidualną i dopasowaną do Ciebie przez lekarza. W większości przypadków nie ma potrzeby wprowadzania przerwy w doustnym przyjmowaniu pokarmów. Zazwyczaj już w kilka godzin po operacji pacjentka otrzymuje do wypicia pierwszy płyn. Jeśli nie spowoduje to nudności czy wymiotów, prawdopodobnie kilka godzin później otrzymasz lekkostrawny posiłek, np. kleik ryżowy.
Ciekawostka: Po operacji często zaleca się stosowanie bezcukrowych gum do żucia w celu pobudzenia perystaltyki jelit i wydzielania hormonów uczestniczących w procesach trawiennych.
Dieta lekkostrawna to nic innego jak zmodyfikowana dieta podstawowa zalecana każdej zdrowej osobie. Opiera się na produktach, które łatwo ulegają trawieniu, nie zalegają i nie podrażniają ścian żołądka i nie obciążają przewodu pokarmowego. Jednocześnie celem diety jest pokrycie zapotrzebowania energetycznego i dostarczenie takiej samej ilości składników pokarmowych jak w diecie podstawowej. Dieta lekkostrawna różni się od diety podstawowej technikami przyrządzania potraw, zawartością błonnika i tłuszczu.
Dieta po operacji powinna być dopasowana do ewentualnych dolegliwości towarzyszącym chorobie, takich jak nudności, wymioty czy biegunki. Najważniejszym zaleceniem dla diety pooperacyjnej jest indywidualne podejście w zależności od stanu pacjenta.
Błonnik
Mimo cennych właściwości błonnika, w diecie lekkostrawnej należy ograniczyć jego podaż z uwagi na działanie absorbujące wodę do jelit i mogące nasilać biegunkę.
Nie oznacza to, że powinnaś rezygnować z warzyw i owoców.
Błonnik pokarmowy możesz uczynić lepiej tolerowanym poprzez:
- wybór delikatnych warzyw i dojrzałych owoców
- obieranie ze skórki
- gotowanie lub duszenie warzyw i owoców
- przecieranie przez sito owoców z małymi pestkami, np. malin
- miksowanie produktów do kremów, koktajli i musów
- stosowanie oczyszczonych produktów zbożowych.
Zalecana ilość błonnik pokarmowego w diecie lekkostrawnej to 25 g/dobę.
W diecie lekkostrawnej w pierwszej kolejności sięgaj po: marchewkę, pietruszkę, seler, buraczki, ziemniaki, dynię, cukinię, jabłka, banany, morele, brzoskwinie i pomarańcze.
Unikaj warzyw kapustnych, brokułów, kalafiora, papryki, cebuli, czosnku, pora, ogórków, rzodkiewki, kukurydzy, strączków, niedojrzałych owoców, gruszek, śliwek, czereśni, wiśnie, agrestu, owoców suszonych.
Początkowo spożywaj tylko obrane warzywa i owoce po obróbce termicznej, ale stopniowo, według własnej tolerancji, rozszerzaj dietę o surowe warzywa i owoce.
Węglowodany złożone
W diecie lekkostrawnej należy zrezygnować z polecanych na co dzień produktów pełnoziarnistych. Wskazane za to będą drobne kasze, np. kasza jaglana, drobne makarony, błyskawiczne płatki jaglane, owsiane, ryżowe oraz jasne pieczywo.
Białko
Białko jest wyjątkowo ważnym elementem diety w okresie pooperacyjnym m.in. z uwagi na jego udział w każdym etapie gojenia ran.
Wybieraj białko pełnowartościowe, dostarczające wszystkich niezbędnych aminokwasów. Dobrym wyborem będzie chude mięso drobiowe bez skóry, chude ryby, taki jak dorsz, miruna czy mintaj, jajka, a jeżeli dobrze tolerujesz produkty mleczne, to także chude lub półtłuste sery twarogowe, jogurt naturalny, skyr, kefir czy maślankę.
Uwaga! Część osób może czasowo nie tolerować laktozy w okresie pooperacyjnym.
Tłuszcz
Podstawową zasadą jest zrezygnowanie z tłustych i ciężkich potraw, zwłaszcza smażonych i panierowanych. Nie należy rezygnować z dodatku tłuszczu do potraw, ale wskazane jest dodawanie go do potraw gotowych. Dodaj więc łyżeczkę oleju rzepakowego, oliwy z oliwek czy oleju lnianego do przygotowanego już posiłku.
Sposób obróbki termicznej
Odpowiedni sposób obróbki termicznej to jedno z założeń diety lekkostrawnej.
- wybieraj gotowanie, duszenie bez obsmażania i pieczenie bez tłuszczu w folii aluminiowej i pergaminie,
- unikaj smażenia i tradycyjnego pieczenia
- staraj się jak najdokładniej rozdrabniać produkty
- tłuszcz w postaci oleju roślinnego lub awokado, ewentualnie łyżeczki masła, dodawaj do gotowych potraw
- unikaj zasmażek i zup zaciągniętych śmietaną
Wskazówka: Jajka gotowane na twardo i w postaci tradycyjnej jajecznicy są ciężkostrawne. Jeżeli ugotujesz je na miękko lub w koszulce, a jajecznicę przyrządzisz na parze, będą stanowić wartościowy, a jednocześnie lekkostrawny posiłek.
Przyprawy
Bezwzględnie unikaj ostrych przypraw, takich jak pieprz, ostra papryka, chili, curry, ocet, musztarda. Stosuj za to świeże zioła, zwłaszcza te o działaniu usprawniającym trawienie, np. kminek i koperek. Zalecane są tez: sok z cytryny, natka pietruszki, majeranek, rozmaryn, lubczyk, bazylia, oregano, tymianek cynamon, wanilia.
Nawodnienie
Odpowiednie nawodnienie jest kluczowe dla prawidłowego gojenia ran. Odwodnienie prowadzi do stwardnienia i martwicy naskórka, co opóźnia gojenie się ran i zwiększa dyskomfort pacjenta.
Wybieraj wodę niegazowaną oraz słabą herbatę. Unikaj napojów gazowanych, mocnej kawy, herbaty i kakao oraz wyeliminuj alkohol.
Jedz mniej, a częściej
Po operacji możesz szybciej odczuwać sytość, dlatego spożywanie 5-6 niewielkich posiłków w regularnych odstępach czasowych pomoże Ci pokryć Twoje dziennie zapotrzebowanie kaloryczne bez uczucia przepełnienia.
Nie jedz w pośpiechu. Staraj się spożywać posiłki w miłej atmosferze i otoczeniu, dokładnie przeżuwaj każdy kęs i daj sobie czas na skonsumowanie posiłku.
W okresie pooperacyjnym, gdy odpowiednie odżywienie jest wyjątkowo istotne, często pojawiają się problemy z apetytem, dlatego zadbaj też o estetykę dań, różnorodność i smakowitość.
Bibliografia:
Protokół ERAS – współczesna kompleksowa formuła opieki okołooperacyjnej dla poprawy wyników leczenia.
Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka, Żywienie zdrowego i chorego człowieka. PZWL, 2012.
Brown KL, Phililips TJ. Nutrition and wound healing. Clinicis in Dermatology, 2010: 28:4.
Stechmiller, J. K. (2010). Understanding the Role of Nutrition and Wound Healing. Nutrition in Clinical Practice, 25(1), 61–68. doi:10.1177/0884533609358997
